Tataristan Cumhuriyeti

[Cihangir]

Rusya Federasyonuna bağlı Volga Nehri boylarında yer alan Tataristan, Çuvaşistan ve Başkurtistan Türk cumhuriyetlerine komşu bir ülkedir.

Volga Nehri üzerinde yapılan barajla üç parçaya bölünen Tataristan'ın yüz ölçümü 67.836 km2'dir.

Cumhuriyetin nüfusu 3.750.000 (1992) olup, nüfusun %53'ünü Tatar Türkleri, %42'sini Ruslar teşkil etmektedir. Tataristan dışında 7 milyon Tatar Türkü'nün yaşadığı tahmin edilmektedir.

Başkenti Kazan şehridir. Çoğunlukla Müslüman olan ülkede küçük bir kısım Ortodoks bulunmaktadır.

Tatar Türkçesi, Türk lehçelerinin Kıpçak grubuna dahildir. Bugün Lâtin harfine geçme çalışmaları yapılmaktadır.

1552 yılında Rus işgaline uğrayan Tataristan, asırlarca sürecek isyan, göç, sürgün, Hristiyanlaştırma, Ruslaştırma ve topraklarının elinden alınması ile karşı karşıya yaşamış, milyonlarca Tatar Türk'ü bu uğurda şehit olmuştur. Bütün bunların sonucu 29 Kasım 1917'de ilân edilen Idil-Ural Devleti, 1918 yılında Tatar-Başkurt, 27 Mayıs 1920 yılında da Tatar Muhtar Cumhuriyeti'ne dönüşmüştür.

SSCB'nin yıkılmasıyla 30 Ağustos 1990 yılında Tataristan Parlâmentosunun aldığı bağımsızlık kararını 1 Şubat 1992'de ilân edilmiş, Mart 1992 yılında halk referandumu ile kabul edilerek, 30 Ağustos 1992 yılında Bağımsızlık Deklârasyonu ile yayımlanmış, ancak Rusya Federasyonu bu bağımsızlığı kabul etmeyerek Tataristan'a Özerk Cumhuriyet statüsü tanımıştır. 15 Şubat 1994'te iki taraf arasında yapılan anlaşmada belirli tavizler almıştır.

Bugün Tataristan'da Millî Hareket Partileri ve teşkilâtlan çalışmaktadır. Bunlar arasında "Tataristan İçtimaî Merkezi Hareketi", "Tataristan Millî İttifak Partisi", "Demokratlar Partisi", Mercanı Cemiyeti", "Bulgar el-Cedid Teşkilâtı", "Azatlık Tatar Gençler Birliği", "Türk Halkları Asamblesi", "Dünya Türk Gençler Birliği'dir. En önemli ve etkili hareket Tataristan İçtimaî Hareketi'dir.

130 üyeli parlâmentoya sahip Tataristan'da Devlet Başkanı Mintimer SAİMİYEV, Başbakan ise bağımsızlık yanlısı Ferit MUHAMMETŞIN'dir. TC. Kazan'da temsilcilik açmak için faaliyete geçmiş, Moskova'dan izin beklemektedir