Gagavuz Cumhuriyeti

[Cihangir]

Romanya'nın kuzeyinde, Moldova Cumhuriyeti güneyinde yer alan Gagauz Cumhuriyeti'nin Nüfusu 200.000'dir. Oğuzların bir kolu olan Gagauzlar Ortodoks Hristiyan olup, Gagauz Cumhuriyeti dışında 300.000'den fazla Gagauz yaşamaktadır. Başkenti Komrad'dır.

Deliorman Türkleri, Asparuk Bulgarları da denilen Gagauzlar, Anadolu Türkçesine yakın bir dil kullanmaktadırlar. Türk kök ve kültürüne bağlı kalmış ve günümüze kadar da bunları yaşatmışlardır.

XVI. asırda Osmanlı İmparatorluğuna katılan Gagauzeli, 1918 yılında Rusya, 1941 yılında Romanya, 1944 yılında da SSCB idaresine girmiş, SSCB tarafından Ukrayna'ya bağlı olan Moldova SSC'nin sınırları içinde kabul edilmiştir.

SSCB'nin yıkılmasından sonra 21 Ağustos 1990 tarihinde bağımsızlık ilân edilerek, Gagauz Cumhuriyeti ilân edilmiştir. 25 Ekim 1990'da seçim yapan Gagauzlara Mirce Durağ idaresindeki "Milliyetçi Moldova Halk Cephesi"nin 50 bin militanı silâhlı saldırıda bulunmuştur. Bu saldırılara karşı ölümü göze alan 100.000 Gagauz Komrad'da toplanarak karşı koymuş, bütün Gagauz köylerinin bu direnişe katılmaları sonucu 25 Ekimde seçimler yapılmış, 31 Ekim'de de Gagauz Meclisi oluşturulmuştur. Ancak Moldova Yüksek Sovyeti Bağımsızlık ilânını kabul etmemiştir.

27 Ağustos 1991 yılında Moldova'nın bağımsızlık ilân etmesi üzerine Gagauzlar da Özerk Cumhuriyetlerini ilân etmişler ve 23 Aralık 1994 yılında Moldova Cumhuriyeti bu özerkliği tanımıştır.

28 Mayıs - 11 Haziran 1995 yılında Gagauzeli'nde yeniden seçim yapılmış ve 34 milletvekili ve "Halk Topluluğu" adı verilen Gagauz Meclisi teşkil edilmiştir. Aynı ay yapılan Cumhurbaşkanlığı seçiminde ise eski Komünist Parti lideri ve Moskova'ya bağlılığı ile tanınan Georgu TOBUNSCİK Cumhurbaşkanı seçilmiştir.

Gagauzeli'nde bağımsızlık ile ilgili birçok kurum ve basın faaliyette olup, Gagauz Sesi gazetesi bunun öncülüğünü yapmaya çalışmaktadır. Eski Cumhurbaşkanı Stephan Topal ve Petr Zavriçko'nun liderliğinde faaliyetlerine devam etmektedir.